Documents de substitution
Il existe une version numérisée de ce document.
Numérisation effectuée à partir d'un document original.
Historique de la conservation
Le manuscrit été copié pour une abbaye bénédictine, de femmes probablement (cf. Leroquais,
Il a appartenu au duc Jean de Berry, dont on lit l'ex-libris et la signature au f. 186 : « Ce livre est au duc de Berry. Jehan ». Le volume était ainsi décrit dans l'inventaire de la Librairie du duc de Berry du 17 août 1402 : « Item un tres ancien Psaultier, long, ystorié d'ouvrage romain et au commencement de David jouant de la harpe et sur les fueilletz peinct des armes de France et de Boulongne, couvert de vielle soie, à deux tixus, dont en l'un n'a point de fremouer » : cf. B.n.F., ms. Français 11496, f. 78 ; J. Guiffrey,
Le manuscrit a fait partie de la donation faite par le duc à la Sainte-Chapelle de Bourges par lettres patentes de 1404, remise lors de la dédicace le 18 avril 1405 : « Item un tres ancien psaultier long, historié d'ouvrage romain et au commancement de David jouant de la harpe et sur les fueillez paint des armes de France et de Bouloigne, couvert de vielle soye a deux tixuz dont l'un n'a point de fermoir » (cf. l'état des livres donnés à Arnoul Belin, premier trésorier de la Sainte-Chapelle, B.n.F., ms. NAF 1363, f. 14v, n° 142 ; A. Hiver de Beauvoir, dans
En 1752, le manuscrit a été donné par les chanoines de Bourges à la Bibliothèque du roi : cf. l'inventaire des manuscrits reçus le 8 août 1752 : « Un vol. fol. long contenant le Pseautier à deux colonnes, scavoir la version latine et une version anglaise saxone » (BnF, ms. Latin 17173, f. 234 ; Delisle,
Au moment de la Restauration, le msanuscrit fut d'abord classé dans le fonds Supplément français avec les manuscrits de langues vernaculaires, sous la cote Supp. fr. 2014, barrée sur le verso du 1
Le volume a fait partie des manuscrits exposés à la fin du XIX
Présentation du contenu
F. 1-175v. Psautier latin dans la version dite romaine et traduction anglo-saxonne. Au texte latin disposé dans les colonnes de gauche répond le texte anglo-saxon disposé dans les colonnes de droite. Plusieurs ff. coupés au début des ps 1, 21, 26, 38, 51, 68, 80, 97 et 109 portaient sans doute un décor, signalant la division du psautier.
F. 1-63v.
Ps 1-50 ; traduction en prose des psaumes, en « west saxon »; chaque psaume est précédé d'une introduction également en « west saxon » disposée sur longues lignes. Ps 1-20, incomplet ; cf. Vulgate, Ps 1-20, 6 (1-20V) ; — Ps 21-25, incomplet ; cf.
F. 64-175v. Ps 51-150 ; la traduction est une version métrique des psaumes en anglo-saxon sans introductions. Ps 51, incomplet-Ps 67, incomplet; cf.
Pour les éditions du texte latin, de la traduction en « west saxon » et de la version métrique anglo-saxonne, cf. Colgrave, 15-17. Ker a dressé la concordance du texte latin avec la version de la Vulgate établie d'après les Septante ; cf. Colgrave, 19. Sur la version romaine du Psautier, cf. Leroquais,
F. 176-186v. Texte latin seulement sur les deux colonnes.
F. 176-183v. Cantiques de la Bible, certains dans une version ancienne, et hymnes, dans l'ordre suivant : « ... Confitebor tibi... », Is 12 (176) ; — « ... Ego dixi in dimidio dierum... », Is 38, 10-20 (176-176v) ; — « ... Exultavit cor meum... », I Sm 2, 1-10 (176v-177) ; — « ... Cantemus Domino gloriose... », Ex 15, 1-19, Vetus latina (177-178) ; — « ... Domine, audivi auditum tuum... », Hab 3, 2-19, Vetus latina (178-178v) ; — « ... Adtende caelum et loquar... », Dt 32, 1-43, Vetus latina (178v-180v) ; — « ... Be[ne]dicite omnia opera Domini... », Dn3, 57-88, Vetus latina (180v-181) ; — « Ymnus ad matutinas dominica die. Te Deum... »; cf. Chevalier,
F. 183v-185. Litanies (L. Delisle, dans
F. 185-186v. Prières diverses. « Aufer a nobis, Domine, iniquitates nostras... » ; — « ... Scelera mea, quibus iram merui, dimitte... »; — « ... Per horum omnium sanctorum, Domine, angelorum et archangelorum, apostolorum, martyrum... » ; — « ... Exaudi me, Domine sancte Pater omnipotens, aeterne Deus, ut deprecatio mea ad te digna... » (185) ; — « ... Deus, qui vivorum es salvator omnium, qui non vis mortem... »; — « ... Pietatem tuam, Domine, puto ut orationem meam et votum meum dignanter suscipias... » (185v) ; — « ... Adsit nobis, Domine, quesumus, oratio sanctorum atque archangelorum... », prière sous une forme féminine, citée par P. Salmon, dans
Fichier Avril
Consulter la fiche numérisée (manuscrits latins d'origine étrangère : Latin 8824)
Le fichier Avril a été constitué entre 1968 et les années 1990 par François Avril, conservateur au département des Manuscrits, à partir d’un examen systématique des manuscrits des fonds latin, français (et partiellement N.A.F.) et italiens, dans la perspective de l’élaboration d’un catalogue scientifique des manuscrits enluminés de la BnF. Cette documentation de travail est tenue à jour et complétée jusqu'en 2003.
Bibliographie
Catalogues :
V. Leroquais,
Sources imprimées :
A. Hiver de Beauvoir, « Description d’après la teneur des chartes, du trésor donné par Jean, duc de Berry, à la Sainte-Chapelle de Bourges, dans
Texte :
B. Colgrave ed.,
Codicologie :
P. Josserand et J. Bruno, « Les estampilles du département des imprimés de la bibliothèque nationale », dans
Illustration :
R. M. Harris, « An illustration in an Anglo-Saxon Psalter in Paris », J
Histoire :
L. Delisle, « Notes sur la bibliothèque de la Sainte-Chapelle de Bourges », dans
Bibliographie
Ancien fichier bibliographique
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Consulter la fiche bibliographique numérisée
Informations sur le traitement
Notice rédigée par Jacqueline SCLAFER, mise à jour par Véronique de Becdelièvre (novembre 2011)
Documents de substitution
Voir les légendes des images du Latin 8824 sur la base mandagore.bnf. fr
Documents de substitution
Microfilm en noir et blanc. Cote de consultation en salle de lecture : MF 14223. Cote de la matrice (pour commander une reproduction) : R 2044.
Adsit nobis Domine quaesumus oratio sanctorum atque archangelorum patriarcharum et prophetatum tuorum et deprecor...
f. 185v
Aufer a nobis Domine iniquitates nostras...
f. 185
Da quaesumus domine Deus indulgentiam meorum mihi peccatorum quatinus quidquid carnali delectatione...
f. 186
Deus qui vivorum es salvator omnium qui non vis mortem peccatoris...
f. 185v
Exaudi me Domine sancte Pater omnipotens aeterne Deus ut deprecatio mea ad te digna...
f. 185
Hoc psalterii carmen incliti regis David sacer Dei Wulfwinus id est cognomento Cada manu sua conscripsit...
f. 186
Per horum omnium sanctorum Domine angelorum et archangelorum apostolorum martyrum...
f. 185
Pietatem tuam Domine puto ut orationem meam et votum meum dignanter suscipias...
f. 185v
Quicumque vult salvus esse ante omnia opus est...
f. 182
Sanctae Mariae semper virginis sanctorumque omnium archangelorum angelorum patriarcharum prophetarum...
f. 186
Scelera mea quibus iram merui dimitte...
f. 185
Te Deum laudamus...
f. 181