Département des Manuscrits > Latin > Latin > Latin 1-3857 [Ancien fonds latin] > Latin 3776-3857

Latin 3842

Cote : Latin 3842  Réserver
Ancienne cote : Antoine Faure 10
Ancienne cote : Regius 38874
Collectio canonum Dionysio-Hadriana (concilia).
Fin du Xe-début du XIe siècle
1 cahier de 4 ff. (1-4), 1 cahier de 6 ff. (5-10), 1 cahier de 8 ff. (11-18), 1 cahier de 4 ff. (19-22); il est impossible de décrire les cahiers suivants à cause de la perte de plusieurs ff. (entre les ff. 26 et 27, 28 et 29, 29 et 32), et du désordre introduit par le relieur. Il faut replacer les ff. 30 et 31 entre les ff. 23 et 24. Le f. 32 a été retourné. La fin du manuscrit manque.
(région d'Angers), d'après B. Bischoff; cf. H. Mordek, Kirchenrecht und Reform im Frankenreich, Berlin, 1975, 244. — Grandes initiales brunes ou rouges. Titres en capitales rustiques en capitales alternées brunes ou rouges ou en caroline rubriquée. Titres-courants, parfois rognés, en capitales rustiques brunes ou rouges. Les canons sont numérotés en marge en chiffres romains rubriqués.Parchemin. Réglure à la pointe sèche.32 ff. à 2 colonnes, précédés et suivis d'une contregarde et de 3 ff. de garde papier moderne.335 × 235/240 mm. (justification 260/250 × 185 mm.).Reliure maroquin rouge XVIIIIe s. aux armes et chiffres royaux. Titre doré au dos : « CANON ANTIQ ».
Manuscrit en latin
Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits

Documents de substitution

Il existe une version numérisée de ce document.

Numérisation effectuée à partir d'un document original : Latin 3842.

Voir le document numérisé
vignette simple

Historique de la conservation

A fait partie de la bibliothèque d'Antoine Faure, achetée par la Bibliothèque royale en 1701; cf.Omont, Anciens inventaires, IV, 400. —

Informations sur le traitement

Notice établie par Jacqueline Rambaud-Buhot, revue par Jacqueline Sclafer

Présentation du contenu

F. 1-32v [Collectio canonum Dionysio-Hadriana], Conciles, incomplet; cf. la notice du ms. Latin 3838, f. 12-16 et 23-85 (description détaillée et éditions); Maassen, Bibliotheca, 232; Id., Geschichte, I (=Maassen), §§ 527, 586.(ms. 43) et 588, 2-12. Les souscriptions ont été omises ou abrégées. La fin du manuscrit manque.

F. 1-3v « Incipiunt tituli canonum Apostolorum numero quinquaginta »; cf. ms. cit., f. 12-12v (1); — « ... Canones Apostolorum ... »; cf. ms. cit., f. 23-26 (1-3v).

F. 3v-6 Nicée, a. 325. « ... tituli canonum Niceni concilii numero viginti »; cf. ms. cit., f. 12v (3v); — « ... Constitutio et fides Nicęni concilii ... » (3v-4); [préface] « Concilium sacrum venerandi culmina juris//... » (4); canons (4-5v); cf. ms. cit., f. 26-28v; — souscriptions, début de la liste : « Et subscripserunt CCCXVIII qui in eodem concilio ... : Osius, ep. civitatis Cordubensis ... Victor et Vincentius presbyteri urbis Romae subscripserunt »; cf. liste complète dans ms. cit., f. 28v-29v (5v-6).

F. 6-7v Ancyre, a. 314. « ... tituli canonum Ancirani concilii numero viginti quattuor »; cf. ms. cit., f. 12v-13 (6); — « ... Regulae Ancirani concilii ... »; cf. ms. cit., f. 30-32v (6-7v).

F. 8-8v Néocésarée, circa a. 319. « Tituli canonum Neocaesariensium concilii numero quattuor decim »; cf. ms. cit., f. 13 (8); — « ... Canones concilii Neocaesariensis ... »; cf. ms. cit., f. 32v-33v (8-8v).

F. 8v-10v Gangres, circa a. 340 « ... Praefatio sinodi Gangrensis ... Quoniam convenit sancta synodus ... »; cf. ms. cit., f. 33v-34 (8v-9); — « Tituli canonum Gangrensis concilii numero viginti »; cf. ms. cit., f. 13 (9-9v); — « ... Regulae Gangrensis concilii quae post Nicenum concilium expositae sunt ... »; cf. ms. cit., f. 34-35v (9v-10); [Postface] (10-10v); cf. ms. cit., f. 35v.

F. 10v-13 Antioche, a. 330. « Tituli canonum Anthiocheni concilii numero XXV »; cf. ms. cit., f. 13-13v (10v); — « ... Regulae Anthiocaeni concilii ... », préface (10v); canons (10v-13); cf. ms. cit., f. 36-39v.

F. 13-15v Laodicée, fin IVe s.. « Tituli canonum apud Laodiciam Phrigię congregati numero quinquaginta novem »; cf. ms. cit., f. 13v-14 (13-13v); — « ... Textus canonum concilii Laodicensis ... »; cf. ms. cit., f. 39v-43 (13v-15v).

F. 15v-16 Constantinople, a. 381. « Incipiunt canones concilii apud Constantinopolim congregati numero centum L », tit. I-III; cf. ms. cit., f. 14 (15v); — « ... Regulę concilii Constantinopolitani » (15v-16); « Expositio fidei centum L. sanctorum qui Constantinopolim congregati sunt » (16); cf. ms. cit., f. 43-44.

F. 16-19v Chalcédoine, a. 451, actio VII. « Tituli canonum concilii Calcedonensis numero XXVII »; cf. ms. cit., f. 14 (16); — « ... Regulę ecclesiasticę promulgatę a Chalcedonensi sancto concilio ...» (16-18v); «... Constitutio et fides ejusdem concilii ... » (18v-19v); début des souscriptions : « Et subscripserunt Paschasius episcopus vicarius Domini mei ...-... Bonefacius presbiter sanctę Ecclesię Romanę ... subscripsi » (19v); cf. ms. cit., f. 45-50.

F. 19v-22v Sardique, a. 343. « Tituli canonum Sardicensis concilii numero viginti unum »; cf. ms. cit., f. 14-14v (19v); — « ... Pręfatio. Sunt etiam regulę ecclesiasticę ...-... debebit. Explicit ... » (éd. Maassen, Geschichte, I, 955-957; Turner, EOMIA, I/2, pars 3a, 540-542); cf. Maassen, § 527 (19v-20); — « ... Canones concilii Sardicensis ... »; cf. ms. cit., f. 53-57 (20-22v).

F. 22v-32v Carthage, a. 419. Le manuscrit ayant été mal relié, il faut lire : 22v-23v; 30-31v; 24-29v; 32v-32. « Tituli canonum congregati apud Cartaginem numero XXXIII »; cf. ms. cit., f. 14v-15 (22v-23); — « ... Canones sinodi Chartaginiensis » [Actio prima habita die XXV Maii a. D. 419]; cf. ms. cit., f. 57v-59 (23-23v et 30-30v); « Expositio fidei »; cf. ms. cit., f. 59v-60 (30v); [canones in causa Apiarii I-XXXIII]; cf. ms. cit., f. 60-64v (30v-31v et 24-25). — « Tituli canonum diversorum conciliorum Africanę provincię numero C et quinque »; cf. ms. cit., f. 15-16 (25-26); — « ... Canones diversorum conciliorum Africanę provincię ... » [Regulae ecclesiae Carthaginensis], texte incomplet par suite de lacunes matérielles : introduction et c. I-XII, incomplet, jusqu'à « cum voluntatis eorum [testimoniorum ...] » (P.L., LXVII, 193-195 B, c. XXXIV-XLV, incomplet; Munier, dans C.C.S.L., CXLIX, 182-186, lig. 1-129) (26-26v); c. XXIII-XXXVI, incomplet du début et de la fin, de « [... authenticis] qui querit inveniet ... » à « ... ut manifestum fiat [omnibus ...] » (P.L., LXVII, 200 A-204 D, c. LVI-LXIX, incomplet; Munier, 193-201, lig. 386-635) (27-28v); c. L-LVIII, incomplet du début et de la fin, de « [... memoria] martyrum probabiliter ... » à « ... ut primitus [de fratribus...] » (P.L., LXVII, 207 B-209 D, c. XXCIII-XC, incomplet; Munier, 204-208, lig. 761-895) (29-29v); c. LXXXI-XCI, incomplet du début et de la fin, de « [...et sua] quoniam futuros istos ... » à « ... ad primates [provincia ...] » (P.L., LXVII, 219 B-221 C, c. CXV-CXXV, incomplet; Munier, 223-227, lig. 1413-1530) (32v, 32).

Bibliographie

1997
cité p. 410
Paul SAENGER, Space between Words. The Origins of Silent Reading, Stanford, Stanford University Press, 1997
Mss. [ 8° Impr. 8586

1999
probablement région d'Angers (Xe-XIes), recensé parmi les mss de la Collectio Dionysio-Hadriana, p. 16
Lotte KERY, Canonical Collections of the Early Middle Ages (ca. 400-1140). A Bibliographical Guide to the Manuscripts and Literature, Washington, D.C, The Catholic University of America Press, 1999 (History of Medieval Canon Law)
Mss. [8° Impr. 8208

2002
Voir la notice de J. Sclafer; demander à la section latine


2016
David GANZ, "A Merovingian New Testament manuscript and its liturgical notes : Paris, BNF, Nouv. Acq. Lat. 1063", tiré à part de Revue Bénédictine, Tome 126, Fasc. 1 (2016), pp. 122-137.
MSS [8° pièce 7783

Ætius archidiaconus Constantinopolis novae Romae legit (vel elegit) : Sancta et magna universalis synodus quae secundum gratiam ...

f. 31v

Concilium sacrum venerandi culmina juris//...

f. 14

Haec autem scripsimus non qui in Ecclesia Dei secundum Scripturas ...

f. 9

Quoniam convenit sancta synodus ...

f. 8v

Sancta et pacata synodus in unum congregata ...

f. 22

Sunt etiam regulae ecclesiasticae quae in Africanis regionibus ...

f. 20v

CANONES APOSTOLORUM

COLLECTIONS CANONIQUES • Dionysio-Hadriana (concilia)

Conciles africains • Carthage VI-VII (25 mai et 30 mai 419)

Conciles grecs • Ancyre (a. 314)

Conciles grecs • Antioche (a. 330)

Conciles grecs • Chalcédoine (a 451)

Conciles grecs • Constantinople (a. 381)

Conciles grecs • Gangres (a.340)

Conciles grecs • Laodicée (fin IVe s.)

Conciles grecs • Néocésarée (vers 319)

Conciles grecs • Nicée (a. 325)

Conciles grecs • Sardique (a. 343)

Ecriture française • Angers (fin Xe-XIe s.)

FAURE (Antoine) • Possesseur

Reliures aux armes ou chiffres royaux • Louis (XVIIe-XVIIIe s.)

VIGILIUS, papa • Constitutum pro damnatione trium capitulorum (extrait)