Historique de la conservation
Le recueil faisait partie de la bibliothèque d'Etienne Baluze; cf. J. Rambaud-Buhot, « Baluze bibliothécaire et canoniste », dans
Informations sur le traitement
Notice établie par Jacqueline Rambaud-Buhot, revue par Jacqueline Sclafer
Présentation du contenu
F. 1 (f. de garde). Table du manuscrit de la main de Baluze. — XVIIe s.
ANNEXE
F. 34-76. Abbreviatio Ansegisi et Benedicti Levitae collectionis. Voir annexe lat. 3839.
F. 76v-106v. Collectio canonum Dacheriana (Luc d'Achery,
F. 84v-90. L. I : les c. 14 (85v), 28-30 (86), 45 et 46 (87) 49-59 (87v), 70-71 (88), 93, 100-102 (89v), figurant déjà dans l'
F.90v-98 : L. II. Les c. 42-47 (éd. 43-48) (93), 54-57 (éd. 55-58) (93v), 65 (éd. 68) (94), 72 (éd. 74) (94v), 86 (éd. 88) (96), 96, 100-101 (éd. 94, 98-99) (97), figurant déjà dans l'
F. 98-106v : L. III. Les chapitres 37, 42 (101), 51 (101v), 60, 71, 72 (102), 77, 78, 80, 86, 89 (102v), 100, 101, 104-107, 109 (103v), 112-117 (104), 124 (104v), 147-151 et 156 (éd. c. 146-150 et 155) (106, 106v), figurant déjà dans l'
F. 107-109v. Concile de Meaux (a. 845-846), c. 63-70, 72, 77, 79, 23, 26, 33, 36, 37, 39, 45, 49, 50, 56, 38, 10, 22, 43, 62.
F. 109v-134. Collection canonique en 342 chapitres dont beaucoup sont extraits de l'
F. 115-115v. Chapitres 2-4. Tolède XII, c. 3, 5, 7.
F. 115v-118v. Chapitres 5-[65].
— l. I, tit. 53, c. 2; tit. 6, c. 2; tit. 1, c. 13, 9, 20, 30; tit. 13, c. 54, 14, 19, 3, 4, 39, 35, 41, 8, 11; tit. 19, c. 3; tit. 20, c. 5; tit. 23, c. 4, 3; tit. 24, c. 3, 5; tit. 27, c. 20, 17; tit. 48, c 18; tit. 52, c.3; tit. 53, c. 8; tit. 54, c. 8, 7; tit. 55, c. 5; tit. 56, c. 11; tit. 57, c. 1; tit. 58, c. 7; tit. 60, c. 20; tit. 58, c. 21; tit. 60, c. 16, 23, 96;
— l. II: tit. 1, c. 1, 18; tit. 3, c. 2; tit. 4, c. 3; tit. 5, c. 1; tit. 6, c. 6, 7; tit. 7, c. 1, 2; tit. 11, c. 2, 3; tit. 17, c. 7, 2; tit. 18, c. 7; tit. 21, c. 2, 1; tit. 22, c. 10, 5, 4, 1, 9.
Quelques variantes ou chapitres incomplets. Au f. 116, le c. 13 [Sarragosse I, c. 6] « Clerici qui propter licentiam monachi esse volunt ac se velut ... »; le c. 19 [Carthage, IV, c. 53] « Clerici qui operari non possunt, artificiola et litteras dicant »; — au f. 116v, le c. 29 [Tolède IV, c. 40] depuis: « Unum igitur orarium oportet... »; le c. 33 [Lérida, c. 5] depuis: « Si subito flenda carnis fragilitate ... »; — au f. 117v, le c. 48 [Agde, c. 19], addition: « Si tamen omni tempore sicut et de baptismate dictum est ne sine hoc munere transeant quod implorasse dicuntur ».
F. 118v. Chapitre 66. Turin, c. 2.
F. 118v-120v. Chapitres 67-93.
F. 120v. Chapitre 94 (ayant pour titre dans la table au f. 111v : « Ex concilio Emeretense. Ut res ecclesiae ab episcopis et clericis bene et fideliter serventur et gubernentur ») : « A sanctis patribus institutum est ut quicumque res ecclesie ...-... depereat ».
F. 120v-122v. Chapitres 95-137.
— l. III: tit. 39, c. 1, 10, 12; tit. 44, c. 2;
— l. IV: tit. 7, c. 7; tit. 11, c. 3; tit. 14, c. 7, 8; tit. 15, c. 18, 16; tit. 19, c. 5; tit. 21, c. 6, 5; tit. 34, c. 1; tit. 40, c. 7;
— l. V: tit. 1, c. 2, 12; tit. 2, c. 1; tit. 8, c. 5; tit. 10, c. 2; tit. 14, c. 1; tit. 17, c. 6;
— l. VI: tit. 2, c. 2, 6;
— l. VII: tit. 1, c. 2; tit. 5, c. 3;
— l. VIII: tit. 3, c. 4, 8;
— l. IX: tit. 1, c. 3, 13; tit. 2, c. 2; tit. 3, c. 4, 6, 7; tit. 5, c. 2, 3, 4, 6, 1; tit. 6, c. 10, 12;
— l. X: tit. 4, c. 10, 12.
Quelques variantes ou chapitres incomplets : — au f. 121v, le c. 113 [Elvire, c. 64], jusqu'à: « ... dandam ei esse communionem »; — au f. 122, le c. 129 [Elvire, c. 16], depuis: « Ut judaeis non liceat christianas ... ».
F. 122v. Chapitre 138. Constitutum Silvestri, c. 3 avec de nombreuses variantes.
F. 122v. Chapitre 139 (ayant pour titre dans la table au f. 112 : « Ex concilio quo supra. De eo qui occiderit hominem qualiter veniam promereri oportet ») : « Qui occiderit hominem juxta canonicam ...-... subsistit ».
F. 122v-123v. Chapitres 140-154bis.
Quelques variantes ou chapitres incomplets : — au f. 122v, le c. 140 [Tolède II, c. 1] depuis: « Statuimus observandum mox detonsi ... »; — au f. 123, le c. 141 [S. SIRICIUS papa ad Eumerium, c. 9], depuis: « Qui ab accessu adolescentie ... »; le c. 142 [Lérida, c. 1], depuis « Id statutum est ut qui altario ... »; le c. 148 [Tolède IV, c. 20], depuis: « Hujus auctoritatem sancti patris et ... ».
F. 123v Chapitre 155. Constantinople, c. 5.
F. 123v-128v. Chapitres 156-244.
— l. I: tit. 50, c.3; tit. 53, c. 2, 4, 5; tit. 54, c. 11, 6, 12, 7; tit. 55, c.3, 2, 11, 12; tit. 56, c. 16, 5, 17; tit. 58, c. 4, 38, 30, 34, 20, 7; tit. 60, c. 21,13, 5, 19;
— l. II: tit. 3, c.1; tit. 4, c. 4; tit. 6, c. 1, 2, 5, 8, 10, 9, 11; tit. 8, c. 3; tit. 12, c. 2; tit. 6, c. 4; tit. 12, c.4, 5; tit. 13, c. 1; tit. 16, c. 1; tit. 17, c. 13, 12, 15; tit. 22, c. 10, 3, 6; tit. 1, c. 14;
— l. III: tit. 4, c. 4; tit. 8, c. 2, 1; tit. 16, c. 3, 5, 4; tit. 19, c.2; tit. 20, c.1; tit. 22, c. 3, 4, 1; tit. 23, c. 6, 7, 3; tit. 24, c. 1; tit. 25, c. 3, 2, 1; tit. 27, c. 1, 4; tit. 29, c. 10, 15, 3; tit. 34, c. 8, 4; tit. 35, c. 1; tit. 37, c. 5, 1; tit. 38, c. 4, 38, 16, 19, 22, 11, 6, 20, 27, 8, 9, 30.
Quelques variantes ou chapitres incomplets : — au f. 125v, le c. 192 [Carthage I, c. 3], jusqu'à: « ... in singulis consiliis a nobis constitutum est »; — au f. 126, le c. 200 [S. LEO I papa ad episcopum Campaniae, c. 2] depuis: « De penitentia scilicetque a fidelibus ... »; — au f. 128, le c. 230 [Séville II, c. 1] depuis: « Querimoniis adversus reliquos episcopos pro quibusdam parrochiis prima actione Teodulfi ... ».
F. 128v. Chapitre 245 (ayant pour titre dans la table au f. 113v : « Ex concilio Emeretense cap. VIII. A sanctis patribus institutum est ut quecumque res ecclesie ab episcopis et clericis tenentur, fideliter serventur et gubernentur ») : « Et quia nec compertum presbiteros seu ...-... depereat »; cf. même texte au c. 94.
F. 128v-132. Chapitres 246-295.
— l. III: tit. 39, c. 5, 4, 6, 7-9, 11; tit. 44, c.4;
— l. II, tit. 6, c. 3; tit. 9, c. 1;
— l. III: tit. 41, c. 20, 7; tit. 44, c. 1-4;
— l. IV: tit. 1, c. 2, 1; tit. 7, c. 7, 5, 3, 4, 6; tit. 8, c. 6; tit. 10, c.2; tit. 11, c.10, 7, 3, 5; tit. 14, c. 7, 8, 6, 5; tit. 15, c.11, 4, 3, 9, 18; tit. 16, c. 1, 3; tit. 17, c. 4, 2; tit. 18, c. 2; tit. 19, c.5, 3, 1; tit. 21, c. 6, 7, 1, 4.
Quelques variantes ou chapitres incomplets : - au f. 130v, le c. 270 [MARTINUS DE BRAGA, c. 55] depuis: « Quia dum in cruce penderet de corpore ... »; - au f. 132, le c. 295 [Orange, c. 20], depuis: « Etiam in domesticas orationes in quantum ... ».
F. 132. Chapitre 296 : Elvire, c. 54, sommaire et texte; la table donne le sommaire d'Elvire, c. 45,
F. 132-133. Chapitres 297-317 :
— l. IV: tit. 22, c. 1; tit. 24, c. 1; tit. 27, c. 4; tit. 26, c. 13; tit. 29, c. 1; tit. 33, c. 1; tit. 34, c. 1; tit. 35, c. 10; tit. 40, c. 6, 7;
— l. V: tit. 1, c. 2, 9; tit. 2, c. 1; tit. 10, c. 2; tit. 12, c. 4; tit. 14, c. 3, 1; tit. 15, c. 4, 5;
— l. VI: tit. 4, c. 3; tit. 5, c. 2.
F. 133. Chapitre 318. MARTINUS DE BRAGA, c. 26.
F. 133. Chapitres 319-324.
— l. III, tit. 34, c. 3;
— l. V: tit. 5, c.5; tit. 12, c. 8; tit. 5, c. 2, 1, 3.
F. 133-133v. Chapitre 325. Tolède XI, c. 7, depuis: « Delatum est nobis quod quidam ex fratribus ... ».
F. 133v. Chapitres 326-330.
F. 133v. Chapitre 331. Canons des Apôtres, c. 17.
F. 133v-134. Chapitre 332.
F. 134. Chapitres 333-338.
F. 134. Chapitre 339.
F. 134. Chapitres 340-342.
Pour les chapitres déjà transcrits dans une autre collection du ms, seuls figurent les incipit avec renvoi : — au f. 116 , le c. 12, avec renvoi à
F. 135-139. Collection en 114 chapitres, extraits de l'
chapitre 1: Carthage II, c. 10;
chapitres 2-24 : Carthage IV, c. 21-24, 36, 41, 43, 48-50, 56-59, 82-84 ,86, 89, 94, 101, 103, 104;
chapitre 25 : Sardique, c. 17, depuis « Si quis episcopus forte iracundus quod esset ... » jusqu'à: « ... aut emendetur sententia etc. »
chapitres 26-33 : Nicée (version du sixième concile de Carthage), c. 1, 2, 9-13, 16 incomplet, jusqu'à: « ... pertinaces autem excommunicari oportet »;
chapitres 34-36 : Arles II, c. 10 et 11 (réunis), 21, 23;
chapitres 37 : Valence, c. 3 et 4 (réunis);
chapitres 38-39 : Orange, c. 6, 13;
chapitres 40-55 : Agde, c. 3, 4, 18, 20, 25, 34, 40, 42, 49, 50, 55, 60, 62 et 63 (réunis), 64, 68, 69;
chapitres 56-61 : Orléans I, c. 1-3, 5-6, 8;
chapitres 62-63 : Elvire, c. 1, 5.
les chapitres 64-69, correspondant à Elvire, c. 7-9, 20, 21 et figurant dans la table, manquent dans le texte;
chapitres 70 (numéroté « LX »dans le ms.) à 86 : Elvire, c. 22, jusqu'à: « ...qui etiam X annis agat penitentiam », et c. 29, 32, 43, 45, 56, 62-65, 67, 70, 71, 74-76, 78;
chapitre 87-91 : Tarragone, c. 2, 3, 7-9;
chapitre 92-93 : Gérone, c. 5, 7;
chapitre 94-100 : Lérida, c. 1, 2, 4-6, 8, 14;
chapitre 101-105 : Tolède I, c. 3, 5-7, 19;
chapitre 106 : Tolède II, c. 3;
chapitre 107 : Gangres, c. 15;
chapitre 108 : Martin de Braga, c. 78
chapitre 109 : Sardique, c. 17, jusqu'à: « ... a plurimis vel emendetur »;
chapitre 110-111 : Canons des Apôtres, c. 25, 21;
chapitre 112 :
chapitre 113 : Nicée, c. 1.
Le chapitre 114 correspondant à Tolède IX, c. 10 manque.
Pour les chapitres déjà transcrits dans le manuscrit, seuls figurent les incipit avec mentions de renvoi : au f. 136, le c. 5, correspondant à Carthage IV, c. 24, avec renvoi: « Require retro c. C »; les c. 9, 10, 12, 13 avec renvois à
F. 148. Collection en six chapitres concernant les moines.
chapitre 1 : S. LEO I MAGNUS, epist. 167 inquis. XIV (
chapitre 2 : S. SIRICIUS, epist. 1, c. VI, incomplet (
chapitre 5 : c. 25 du concile d'Arles (
chapitre 6 : S. GREGORIUS I MAGNUS, fragment de la lettre Reg. VIII, 17 (
Bibliographie
1971
(olim Baluze 90) notice p. 85 ; cité p. 41, 112, 113, 114 (ms utilisé ppour l'édition de Hinshius en 1863)
WILLIAMS (Schafer),
Mss. [ 8° Impr. 2952
1993
cité comme source dans le cadre de l'énumération des collections canoniques pp. 26, 27
Jean GAUDEMET,
1995
cité p. 525
Hubert MORDEK,
1999
Angers (XI
Lotte KERY,
Mss. [8° Impr. 8208
2000
cité p. 99 (note 93)
Hubert MORDEK,
Mss.
2004
F. 144-145
recensé p. 72
Martin BERTRAM, « Die Dekretalensammlung Papst Nikolaus III (1280) »,
2009
Roger E. REYNOLDS,
2013
Documents de substitution
Il existe une version numérisée de ce document.
Numérisation effectuée à partir d'un document de substitution : R 38072.
Adjuro te prae Deum altissimum maledicte Satana ne famulum tuum partibus tuis temptare ...
f. 154
Ætius archidiaconus Constantinopolis novae Romae legit (
vel elegit) : Sancta et magna universalis synodus quae secundum gratiam ...
f. 48v
Agnovimus poenitentiam morientibus denegari ...
f. 84v
Anno primo orthodoxi atque serenissimi Domini Ervigii regis ....
f. 109v
Cleros autem vel clericos hinc appellatos doctores nostri ...
f. 121
Concilium sacrum venerandi culmina juris//...
f. 26v
Conjurationis vel conspirationis crimen et ab exteris legibus ...
f. 90v
Cum aliquis venerit ad sacerdotem confiteri ...
f. 159v
Cum Deus voluit sublimare Rotbertum filium ducis in regem, Goffridus Grisagonella ...
f. 143
Cum glorioso praedicti principis jussu ...
f. 109v
Cum salvator noster aperte pronuntiet ...
f. 162
Cum simus dominicae plebis superna miseratione rectores ...
f. 160
Cupientes ecclesiarum vacacionibus periculosis ...
f. 145v
De locis jamdudum sacris et nunc spurcitia foedatis ...
f. 89
De nonis et decimis unde et genitor noster et nos frequenter ...
f. 88v
De raptoribus virginum consecratarum seu in proposito in devotione viventium ...
f. 121
De vindicta et judicio justo in latrones facto ...
f. 114
Dilectissimi fratres et filii prudentiae vestrae manifestissime ...
f. 146v
Episcopum non audere extra terminos proprios ...
f. 121
Excepto baptismatis munere quod contra peccatum originale ...
f. 122
Felix episcopus Selamselvitanus dixit: Etiam hoc aditio secundum statuta veterum conciliorum ...
f. 136
Fratres presbyteri et sacerdotes Domini cooperatores ordinis nostri ...
f. 4v
Gratia et veritas Jesu Christi Domini et Salvatoris nostri sanctam Antiochenam ecclesiam visitans ...
f. 36
Haec autem scripsimus non qui in Ecclesia Dei secundum Scripturas ...
f. 35v
Hi vero qui male conceptos et ex adulterio factos ...
f. 115v
Hieronymus ait : Nisi matrimonium fuisset et virginitas non esset ...
f. 121v
Hoc admonendum vel denuntiandum fidelibus necessarie providimus ...
f. 108v
Igitur sancta magna synodus : Ipsum qui est ...
f. 152
In doctrina sua namque abba apostolicam debet illam semper formam ...
f. 121v
In nomine gloriosi domini nostri Ervigii regis prima diei synodali ...
f. 110
In totius concilii quod Bituri duximus nuper celebrandum ...
f. 144bisv
Ingredientes sacerdotes domum infirmi ...
f. 161
Interrogatio Augustini. Si praegnans mulier debeat baptizari ...
f. 112
Observandum quoque decrevimus ne quis sacerdotum vel clericorum more ...
f. 121v
Ordinationes etiam presbyterorum diaconorumque ...
f. 98
Placuit nobis admonere ut unusquisque episcopus praevideat ...
f. 115v
Plerumque quibus miseratio Domini etiam nolentibus subvenit beneficiis Dei videntur esse ingratus ...
f. 153v
Propositum monachi proprio arbitrio ...
f. 148
Quae in domibus propriis tam puellae quam viduae ...
f. 121
Quam sit necessarium monasteriorum quieti ...
f. 146
Quicumque militum vel cujuscumque ordinis vel professionis ...
f. 147
Quoniam conveniet sancta synodus episcoporum in Gangrensem ...
f. 8
Quoniam sicut a Petro apostolo accepimus omnium ...
f. 140
Sancta et pacata synodus in unum congregata ...
f. 9v
Si inventi fuerint inter vos qui cum quadrupedibus ...
f. 121
Si natura prudens est, si docibilis ...
f. 121
Si praegnans mulier debeat baptizari aut postquam generit ...
f. 112
Si qua mulier fornicaverit et infantem qui ex inde natus ...
f. 115v
Si quis dereliquerit proprios filios et non eos alit ...
f. 115v
Si quis episcopus presbyter diaconus vel subdiaconus ad bellum processerit ...
f. 94v
Sunt aliqui qui culpis exigentibus ab episcopo proprio excommunicantur ...
f. 86v
Temporibus Constantini coeperunt. In precedentibus namque annis persecutiones ...
f. 134v
Ut parentes filios suos et patrini eos quos de fonte lavacri ...
f. 89
Ut secundum auctoritatem et constitutionem ...
f. 107
Ut unaquaeque ecclesia sive unusquisque sacerdos suum primatum teneat ...
f. 99
Vidimus quosdam et flevimus ex numero culpatorum ...
f. 115
ANJOU • Chronique des comtes d'Anjou, fragment
ANSEGISUS (S.), abbas • Capitularia regum Francorum collecta ab Ansegiso et Benedicto Levita. Abbreviatio collectionis
BALUZE (Etienne) • Notes, table ou titres de sa main
BALUZE (Etienne) • Possesseur
BALUZE (Etienne) • Signature
BENEDICTUS LEVITA • Capitularia regum Francorum collecta ab Ansegiso et Benedicto Levita. Abbreviatio collectionis
CANONES APOSTOLORUM
CLEMENS I (s.), papa • Epistolae de benedictione Corporis et sanguinis Christi
COLLECTIONS CANONIQUES • Abbreviatio Ansegisi et Benedicti Levitae
COLLECTIONS CANONIQUES • Dacheriana
COLLECTIONS CANONIQUES • Decretales pseudo-Isidorianae, praefatio
COLLECTIONS CANONIQUES • Dionysio-Hadriana (concilia)
COLLECTIONS CANONIQUES • Hispana, Praefatio
COLLECTIONS CANONIQUES • Hispana, Table partielle
COLLECTIONS CANONIQUES • Collection en cent quatorze chapitres
COLLECTIONS CANONIQUES • Collection en six chapitres concernant les moines
COLLECTIONS CANONIQUES • Collection en trois-cent-quarante-deux chapitres
Concile • Qualiter concilium agatur
Conciles français • Bourges (a. 1276)
Conciles français • Meaux (a. 845-846), excerpta
Conciles gaulois • Vannes (a. 461-491)
Conciles grecs • Ancyre (a. 314)
Conciles grecs • Antioche (a. 330)
Conciles grecs • Chalcédoine (a 451)
Conciles grecs • Constantinople (a. 381)
Conciles grecs • Éphèse (a. 431)
Conciles grecs • Gangres (a.340)
Conciles grecs • Laodicée (fin IV e s.)
Conciles grecs • Néocésarée (vers 319)
Conciles grecs • Nicée (a. 325)
Conciles wisigothiques et espagnols • Séville XII (a. 681)
Confession • Rituel
CYRILLUS ALEXANDRINUS ep. (s.) • Epistolae
Empereurs • Ordo ad benedicendum imperatorem
ERVIGIUS (Flavius), rex Gothorum. • Extraits patristiques
Exorcismes
Extraits patristiques
FULCO, comes Hierosolimitanus • Texte copié pour lui
GARSIAS • Glossa ordinaria novarum constitutionum Gregorii X, frag-mentum
GREGORIUS I Magnus (s.), papa • Synodus romana (a. 595; JW 1366)
GREGORIUS II Junior (s.), papa • Synodus romana (5 apr. 721)
GREGORIUS VII (s.), papa • Epistola
GREGORIUS VII (s.), papa • Synodus Romana (a. 1079)
Hérétiques • Prières pour
ISIDORUS (Pseudo-) • Collegit : Decretales pseudo-Isidorianae
ISIDORUS (Pseudo-) • Praefatio collectionis decre-talium
Malades • Prières pour
Manuscrits cités • Montpellier. Ecole de médecine, ms. H 137
Mariage • De matrimonii ratione
Moines • Collection en six chapitres
NICHOLAUS III, papa • Constitutiones
NOTITIA PROVINCIARUM ET CIVITATUM GALLIARUM
Ordo de celebrando concilio
POLEMIUS SILVIUS • Laterculus
PONTIFICAL • Fragment
Reliures • chagrin
SYMMACHUS (s.), papa • Synodus Romanae [1 mart. 499]
ULRICHUS (s.), ev. Ausburgensis • Sermo