Département des Manuscrits > Latin > Latin > Latin 1-3857 [Ancien fonds latin] > Latin 3387-3684

Latin 3522A

Cote : Latin 3522A  Réserver
Ancienne cote : Colbert 4953
Ancienne cote : Regius 44965.5.c
Summa de jure
Gaufridus de Monemuta
Evangelium Pseudo-Matthaei
Pseudo-Melito Sardensis
Psendo-Dionysius Areopagita, etc.
Fin du XIIIe siècle
Initiales rouges. Rubriques. Pieds-de-mouche rubriqués des ff. 1 à 40. — 10 cahiers numérotés aux premiers feuillets de X à XVII, IX (f. 73) et XVIII, d'une main contemporaine. Réclames. — Le f. 72v est blanc ; les ff. 53, 54, 63, 83 et 84, sont mutilés. — Au f. 1, dans la marge inférieure, mention grattée ; peut-être signature de J.-A. de Thou ; le volume semble en effet correspondre au n° 578 du catal. des mss. de J.-A. de Thou, ms. Dupuy 653, f. 30 : « Summa de jure abreviata. Prophetiae Meclini [sic.] cum prefat. Galfr. Monumet. de conceptione et assumpt. B. Mariae 4° ».Parchemin.91 ff.215 × 145 mm.Reliure ancienne parchemin, traces de lanières. Titre ms. au dos : « Summa juris ».
Manuscrit en latin
Bibliothèque nationale de France. Département des manuscrits

Présentation du contenu

F. 1-40 « Incipit summa de jure adbreviata ». [Prologue] : « Quoniam nonnullos video per queque... dudum sedens solitarius sub mensa predictorum micas quidem et digestas ex eorum collegi labiis defluentes quas ancillis Christi que in arce dominica speculantur presenti opusculo mittere dignum duxi... et ... hoc minutum in Dei gazophylacio reponentem in sua queso recipiant me Rachele... » (1) ; — « Incipiunt rubrice primi libri. De symonia... — ... De testamentis » (1-2) ; « Incipit primus liber. De symonia. Symonia est studiosa voluntas vendendi aliquid spirituale... — ... bona ipsius pauperibus erogentur » (2-12) ; — « Incipiunt capitula et rubrice secundi libri. De homicidio... — ... De ludo ad aleas taxillorum » (12-12v) ; [L. II] : « De homicidio. Homicidium est hominis occisio ab homine facta... — ... et amplius sacerdotes » (12v-19) ; — « Incipiunt capitula et rubrice tertii libri. De bigamia... — ... Quid si eucharistia evomatur » (19-20) ; [L. III] : « De bigamia. Ordinandus sit sine crimine, id est non obnoxius... — ... per XXX dies peniteat ut est dictum » (20-32) ; — « Incipiunt capitula et rubrice quarti libri. De sponsalibus... — ... Quid si Ecclesia decipitur dirimendo matrimonium » (32-32v) ; « Incipit liber quartus. De sponsalibus. Sponsalia sunt futurarum nuptiarum promissio... — ... ab officio et beneficio suspendatur. Explicit » (32v-40). Texte dérivé de la Summa de casibus de Raymond de Peñafort. Même texte dans le ms. Bruges 154, f. 164, sous le titre : « Summa Raymundi de jure abbreviata ».

F. 40v-41 « Regina Sabba venit ad Salomonem ut audiret sapientiam ejus. Audire forsitan velles, karissime, rumores pacis... — ... terminus in dilectione ».

F. 41-48v GAUFRIDUS DE MONEMUTA, [Historia regum Britanniae, c. 109-117] « Incipit prologus Gaufridi Monemutensis in prophetias Merlini. Nondum autem ad hunc locum... — ... direxi. Item prologus ejusdem ad Alexandrum Lingoniensem episcopum. Coegit me Alexander Lingoniensis presul... — ... concentum. Explicit prologus » (E. Faral, La légende arthurienne, Ie partie, III, 189-190) (41-42) ; — « Incipit liber prophetie Merlini de regibus Britonum. Sedente itaque Vorthegirno... — ... inter sidera conficient » (ibid., 190-202) (42-48v).

F. 48v-53 [Tractatus de corpore et sanguine Christi] « Nota quia tota humana natura... — ... transfundi in sanguinem » (48v-50), cette première partie est l'oeuvre d'Anselme de Laon (éditée sous le nom de S. ANSELMUS CANTUARENSIS, dans P. L., CLIX, 255-258) ; cf. O. Lottin, dans Rech. théol. anc. méd., XIII (1946), 222-225 ; — « Itaque Dominus noster Jhesus Christus de hoc mundo... — ... in sepulchris jacentia » (50-53).

F. 53-65v [Evangelium PSEUDO-MATTHAEI] : Prologue, et c. I-XXIV « Incipit epistola Chromatii et Eliodori ad Jheronimum. Dilectissimo fratri Jheronimo presbytero Chromatius... Ortum Marie regine... — ... ora pro nobis » (C. Tischendorf, Evangelia apocrypha, 1876, 51-52) (53-53v) ; — « Epistola Jheronimi ad Chromatium et Eliodorum. Dominis sanctis ac beatissimis... Qui terram auri consciam... — ... obedientiam pervenire. Explicit prologus » (ibidem, 52-53) (53v-54) ; — « Incipit conceptus [sic] s. Marie. In illis diebus erat vir in Israel... — ... in manu forti. Explicit conceptio s. Marie » (ibid., 54-92) ; cf. Stegmüller, Repertorium biblicum, I, 141 n° 168 et Bibl. hag. lat., nos 5334-5335 (54-65v).

F. 65v-71v [PSEUDO-MELITO SARDENSIS, De transitu virginis Mariae, c. 1-18] « Incipit assumptio s. Marie. Mileto, servus Christi, episcopus ecclesie Sardiniensis... Dum vobis de vita prophetarum... Igitur cum Dominus et Salvator noster... — ... dominatur et regnat... » (P. G., V, 1231-1240, avec variantes ; C. Tischendorf, Apocalypses apocryphae, Leipzig, 1866, 124-136) ; cf. Stegmüller, op. cit., I, 136 n° 164, 6 ; Bibl. hag. lat., n° 5352 et B. Capelle, dans Analecta Bollandiana, LXVII (1949), Mélanges P. Peeters, I, 21-48 ; Cod. hag., I, 233.

F. 71v-72 Recettes médicales, en français : « Por le mal des denz... — ... garroiz assez tost » (71v-72) ; — « Por la tous soiche... — ... comme elle durra » (72). Addition contemporaine.

F. 73-81 [PSEUDO-ORIGENES, Homilia de Maria Magdalena] « Maria stabat ad monumentum... Audivimus, fratres, Mariam ad monumentum foris stantem... — ... et hec dixit michi, cui est honor et gloria... » (Origène, Opera, Lyon, 1536, III, 177-180) ; c'est la dixième des Homiliae in diversos, attribuée à tort à Origène ; cf. Huet, Origeniana, dans P. G., XVII, 1278-1280.

F. 81-84v [PSEUDO-DIONYSIUS AREOPAGITA, Epistola ad Timotheum, discipulum b. Pauli, de passione apostolorum Petri et Pauli], apocryphe. « Saluto te divinum discipulum... — ... gloria laus et decus cum Patre... » (J. B. Pitra, Analecta sacra spicilegio Solesmensi parata, Paris, IV, 1883, 261-271 ; Cat. cod. hag. Bruxell., I, 309-313) ; cf. Bibl. hag. lat., n° 6671 ; P. Lehmann, dans Rev. bénéd., XXXV (1923), 81-97 ; Dionysiaca, I, XXI, CV ; Cod. hag., I, 232.

F. 85-89 [Recognitiones pseudo-Clementinae interprete Rufino Aquileiensi] L. I, c. 1, 6-7, 9-14 ; L. VII, c. 1, 4-5, 8-16, 18-23, 25-26, 28, 31-34 ; L. VIII, c. 1-5, 8 ; L. IX, c. 32-37 ; L. X, c. 72. « Epistola s. Clementis. Ego Clemens in urbe Roma natus... — ... in sequenti narratione dicemus » ; cf. P. G., I, 1207, 1209-1214, 1355-1368, 1371-1374, 1417-1419, 1454, passim ; Stegmüller, op. cit., I, 180 n° 208, 3 et Bibl. hag. lat., n° 6644.

F. 89v-90v « De prevaricatione Salomonis et de ejus penitentia. Quid s. Augustinus doctor egregius senserit... — ... depositus est regno », texte anonyme, cité par Philippe de Harveng, dans la Responsio de damnatione Salomonis ; cf. P. L., CCIII, 644, 645, 648, 652.

F. 90v-91v [Epistolae Pseudo-Ignacii martiris et b. virginis Mariae, apocr.] « Christifere Marie suus Ignacius. Me neophitum Johannisque tui discipulum... — ... confortantur. Amen » (Ms. b de Fr.-X. Funk et Fr. Diekamp, Patres apostolici, 1913, II, 321-322) ; cf. Stegmüller, op. cit., I, 140 n° 165 (90v) ; — « Ignatio dilecto cum discipulo humilis ancilla Jhesu Christi. De Jhesu que a Johanne audisti... — ... in Deo salutari tuo. Amen » (éd. cit., 322) ; cf. Stegmüller, op. cit., I, 140 n° 165, 2 (90v) ; — « Johanni sancto seniori Ignacius et qui cum eo sunt fratres. De tua mora... — ... monstri » (éd. cit., 319-320) (90v-91) ; — « Johanni sancto seniori suus Ignatius. Si licitum est michi ... — ... jubeas et valeas. Amen ». (éd. cit., 320-321) (91-91v) ; cf. A. Casamassa, I padri apostolici, Rome, 1938, 117-118 et 124 et S. Thomson, The writings of Robert Grosseteste, Cambridge, 1940, 58-62.

Notes: F. 48v-53. La lettre du Ps. Anselme ne peut être attribuée à Anselme de Laon ; cf. A. Stoelen, dans Rech. théol. anc. méd., XXXIV (1967), 19 et 67-83.

Notes: F. 65v-71v. Cf. add. du ms. Latin 2969, f. 14v-28.

Notes: F. 85-89. (éd. B. Rehm, Die Pseudo-Klementinen. II. Rekognitionen in Rufins Überselzung, Berlin, 1965, 6-371 passim) ; cf. ibid., LVII ms. P.

Bibliographie

1997
cité pp. 111-112
Libri de nativitate Mariae. Libellus de nativitate Sanctae Mariae, éd. R. Beyers, Turnhout, Brepols, 1997 (Corpus christianorum, Series Apocryphorum, 10)
Mss. [T 31 (10)

1997
manuscrit utilisé pour l'édition, cité p. 486
Libri de nativitate Mariae. Pseudo-Matthaei evangelium, éd. J. Gijsel, Turnhout, Brepols, 1997 (Corpus christianorum, Series Apocryphorum, 19)
Mss. [T 31 (19)

Audire forsitan velles, carissime, rumores pacis...

f. 40v

Coegit me, Alexander Lingonensis praesul, nobilitatis tuae dilectio...

f. 41v

De Jesu, quae a Johanne audisti et didicisti...

f. 90v

De tua mora graviter dolemus...

f. 90v

Dum vobis de vita prophetarum...

f. 65v

Ego Clemens in urbe Roma natus...

f. 85

Homicidium est hominis occisio ab homine facta. Nota : duplex est homicidium scilicet corporale et spirituale...

f. 12v

Igitur cum Dominus et Salvator noster Jesus Christus pro totius saeculi vita...

f. 66

In illis diebus erat vir in Israel nomine Joachim ex tribu Juda...

f. 54

Itaque Dominus noster Jesus Christus de hoc mundo...

f. 50

Incipit du lemme biblique

Maria stabat ad monumentum... (Joh. XX, 11).

Incipit

Audivimus, fratres, Mariam ad monumentum foris stantem...

f. 73

Me neophytum Johannisque tui discipulum...

f. 90v

Nondum autem ad hunc locum historiae perveneram...

f. 41v

Nota quia tota humana natura in anima et in corpore...

f. 48v

Ordinandus sit sine crimine, id est non obnoxius...

f. 20

Ortum Mariae reginae virginum simul et nativitatem...

f. 53

POR LA TOUS SOICHE PRENEZ...

f. 72

POR LE MAL DES DENZ PRENEZ...

f. 71v

Qui terram auri consciam fodit non illico adripit...

f. 53v

Quid sanctus Augustinus, doctor egregius, senserit quidque interpres...

f. 89v

Quoniam nonnullos video per quaeque devia ambulantes...

f. 1

Saluto te divinum discipulum et filium...

f. 81

Sedente itaque Worthegirno super ripam...

f. 42

Si licitum est mihi apud te ad Jerosolymas partes...

f. 91

Simonia est studiosa voluntas vendendi vel emendi aliquid spirituale vel annexum spirituale...

f. 2

Sponsalia sunt futurarum nuptiarum promissio. Nota igitur quod sponsalia multipliciter contrahuntur...

f. 32v

ANSELMUS LAUDUNENSIS • Epistola de corpore et sanguine Christi

BIBLIA SACRA • Apocrypha Novi Testamenti Epistolae Mariae et Ignatii

BIBLIA SACRA • Apocrypha Novi Testamenti Liber de ortu b. Mariae et infantia Salvatoris, auctore Pseudo-Matthaeo

BIBLIA SACRA • Apocrypha Novi Testamenti Transitus b. Mariae, auctore Pseudo-Melitone

CHROMATIUS AQUILEIENSIS ep. (s.) • Lettre apocryphe à lui adressée

CHROMATIUS AQUILEIENSIS ep. (s.) • Epistola ad s. Hieronymum

CLEMENS I papa (s.) • Recognitiones

COLBERT (Jean-Baptiste) • Possesseur

DE CORPORE ET SANGUINE CHRISTI tractatus varii

DÉCORATION • Initiales de couleur (XIIIe s.)

DIONYSIUS AREOPAGITA (Pseudo-) • Epistola ad Timotheum de passione apostolorum Petri et Pauli

DUPUY (frères Jacques et Pierre) • Titre au dos des reliures de la main de l'un d'eux (Manuscrits de Jacques-Auguste de Thou)

Eucharistie • De Corpore et sanguine Christi tractatus varii

Français • Textes

GAUFRIDUS DE MONEMUTA • Historia regum Britanniae (Prophetia Merlini)

HELIODORUS, episcopus • Lettres à lui adressées, apocryphe

HELIODORUS, episcopus • Epistola ad s. Hieronymum

HIERONYMUS (s.) • Lettre à lui adressée, apocryphe

HIERONYMUS (s.) • Epistola ad Chromatium et Heliodorum

IGNATIUS (s.), ep. Antiochenus • Lettre apocryphe à lui adressée

IGNATIUS (s.), ep. Antiochenus • Epistolae apocryphae

JOHANNES (s.), evangelista • Lettres apocryphes à lui adressées

MARIA (b. Virgo) • Adsumptio Transitus b. Mariae, auctore Pseudo-Melitone

MARIA (b. Virgo) • Epistolae apocryphae b. Mariae et s. Ignatii

MARIA (b. Virgo) • Liber de ortu b. Mariae et infantia Salvatoris, auctore Pseudo-Matthaeo

MARIA MAGDALENE (s.) • Homilia Pseudo-Origenis

Médecine • Recettes en français

MELITO, Sardensis ep. • Transitus b. Mariae

ORIGENES • Homilia de Maria Magdalene

DE PRAEVARICATIONE SALOMONIS

RACHELE (?) • Summa Raimundi [de Pennaforti] de casibus abbreviata

RELIURE • Reliures XVIIe s.

RELIURE • Reliure Parchemin naturel souple

RUFINUS AQUILEIENSIS • Interpres CLEMENS I (Pseudo-), papa, Recognitiones

SALOMON • Extrait sur Salomon et la reine de Saba

SALOMON • De Praevaricatione Salomonis

Sermones inter unius auctoris collectionem • De Sanctis et festis Maria Magdalene

THOU (Jacques-Auguste de) • Possesseur