Département des Manuscrits > Latin > Latin > Latin 8823-11503 [Nouveau fonds latin] > Latin 11141-11503

Latin 11219

Cote : Latin 11219  Réserver
Ancienne cote : Supplément latin 1319
Opuscula medicalia.
IXe s. (milieu)
Ce document est rédigé en latin.
Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
Abbaye de Saint-Denis. Minuscule caroline très régulière de petit module ; plusieurs mains (voir par ex. f. 140v-141r les ajouts postérieurs faits par trois mains différentes) ; titre en capitales rubriquées. .
Parch., 233 f. à deux col. (f. 14 mutilé); récolé le 3 juillet 1893, 225 x 180 mm (just. 160 x 130 mm).
Reliure de veau brun sur ais de bois (refaite entre 1979-1982) ; ancienne reliure de parchemin (Bradel 31 octobre 1842) conservée à part.
Estampille de la Bibliothèque nationale (à partir du 1er mars 1850), modèle identique à Josserand-Bruno, p. 287, n°29.

Documents de substitution

Il existe une version numérisée de ce document.

Numérisation effectuée à partir d'un document original.

Voir le document numérisé
vignette simple

Historique de la conservation

Ce ms provient d'Echternach, mais a été copié en France occidentale d'après B. Bischoff. J. Vezin signale plusieurs indices, dont le signe de renvoi en forme de psi et le point d'interrogation (très fréquent aux ff. 26-39, de première main) en usage sous Charles le Chauve, qui permettraient d'attribuer la copie au scriptorium de l'abbaye parisienne de Saint-Denis (voir Vezin, 1980, p. 283 et 1981, p. 191-192). Les gloses en vieil-allemand prouvent que le ms. s'est trouvé très tôt dans un monastère de cette aire linguistique. Il a été acquis le 12 novembre 1851 de M. Tross, libraire, pour le prix de 450 francs; cf. BnF, département des Manuscrits, registre des acquisitions 1848-1893, n° 4857: « Ms. latin in 4° vél. du Xe s., écrit sur deux colonnes, contenant quatorze traités de médecine ».

Informations sur les modalités d’entrée

R. C. 4857

Présentation du contenu

La plupart des textes ont été annotés et corrigés par une main du XVe s. qui a aussi ajouté de nombreux pieds-de-mouches. Il manque au moins deux ff. qui s'y trouvaient lors d'une première foliotation au début du XVe s., probablement de la main même qui a annoté et réencré le ms. à cette époque (passim).
Des défets de reliures du IXe au XVe s. ont été collés sur 6 f. (hors foliotation) en fin de volume. Le f. 141 était vacant à l'origine, ainsi que le f. 143v; les ff. 145v et 170v sont restés blancs. De nombreux ff. ont été restaurés et montés sur onglets. Une note au f. 233v signale que le ms. a été vu (à Echternach?) par D. Martène et D. Durand en 1719 (Voyage littéraire de deux religieux bénédictins de la congrégation de Saint Maur).
f. 1-11vb, Ps. Hippocrates latinus (trad. anonyme), Aphorismorum liber, II-VII (incomplet du début et de la fin ; voir Kribe, 1977, p. 262).
f. 12-17rb, Ps. Hippocrates, Epistolae (en réalité version latine des lettres grecques du Ps. Diocles ; (voir aussi ff. 41, 103, 212): « incipit liber epistularum. interea moneo te medice ... ex nigri fellis abundantia» (voir Clavis IIIA, p. 363, n°951/9a ; p. 365-366, n°951/9a/a ; Kirbe, 1979, p. 275, n°2).
f. 17rb-vb, Ps. Hippocrates, De observatione temporum: « incipit epistola Yppocratis de observatione temporum. quam alta et profunda sunt verba Ypocratis! ...menancolicus deponendus » (voir Kibre, 1979, p. 286, epist. n° 12).
f. 17vb-18rb, « incipit prologus Gallieni de sanguine et flegma ... sicut et scriptum est de arte medicorum ».
f. 18rb-18va, « de tempore anni. tempus autem iuxta hebreus ... dies CCCLX et VI».
f. 18va-20ra, Ps. Hippocrates, Ad Antiochum regem (epist. n° 2 ad Antiochum: le même texte se trouve au f. 103, mais avec un incipit différent): « ut ait Ypocras quatuor humores sunt in corpore ... pustulas habundare dicit » (voir Kibre, 1979, p. 277).
f. 20ra-24vb, tractatus ysagogus: « incipit epistola ysagogus ... circa supra dicta loca ».
f. 24vb-26ra, « de passionibus unde eveniunt. frenetica autem passio ... explicit feliciter. Passiones in homines sunt IIIIor (p.c.) CCCC LXXXVI».
f. 26ra-32va, interrogatio de medicina (peut-être une version abrégée du De salutaribus praeceptis de Caelius Aurelianus ; voir Lawn, 1963, p. 8): « incipit liber interrogationis Yppocratis medici. quid est medicina? ... uestis candidas sanitatem significat » (voir Kibre, 1980, p. 350).
f. 32v et 33vb-34r,Ps. Hippocrates, Epistola flebotomiae (phlebotomiae): « incipit epistola fleubotomiae. quid est flebotomia ... et non culpaberis. feliciter. /33vb/ quid est fleubotomia? ... indignationem testiculorum. explicit » ; (voir Kibre, 1979, p. 285).
f. 34rb-vb, « incipit epistola de flevotomia. cirurgia dicitur manus operatio ... et conglutinandum vulnera. explicit feliciter » (voir Kibre, 1978, p. 208).
f. 34vb-35rb, Ps. Hippocrates: « incipit epistola de incisione flevotomi quam composuit Ypp(ocrate)s de incisione venarum. hoc est vena cefalica ... perseverare [non] possunt. finit » (voir Kibre, 1979, p. 284).
f. 35rb-vb, « quid per singulos menses flevotomia ... september non est tempus flevotomiae. Item epitola de incisione. Apollo. incissiones (sic) flebotomarum (p.c.) ... et incide sine timore » ;
f. 35vb-36va, de incisione: « incipit epistula Apollo (-inis corr. man. rec.) de incisione. primam medicinam adinvenit ... intellegere sapienter, diligere ardenter. finit » (voir Kibre,1979, p. 286).
f. 36va-b, liste de noms d'instruments chirurgicaux: « incipiunt ferramentorum nomina. necesse est universorum ...deltarium psallidium. expliciunt nomina ferramentorum » (éd. par K. D. Fischer 1987, dans mittellateinisches Jahrbuch 22, p. 28-44).
f. 36vb-38va, Heliodorus, Chirugia: « incipit cirurgia Eliodori. cirurgie operationem ... quae sunt uulnera similantia favorem. explicit » (éd. par Sigerist 1920, dans Archiv für Gesch. des Med. 12, p. 1-9).
f. 38va-b, Hippocrates latinus, Prognostica vel liber prognosticorum (traduction latine anonyme): « incipiunt [ei (?)] signa mortifera iuxta Yppocatis sententiam. unde scias quibusque ... de cancro, de elefantiosis » (voir Kibre, 1981, p. 270).
f. 39r-v, Interrogatio medicinalis: « incipit de interrogatione medicinali. quare badamus ... vel relaxata constipatur. explicit ».
f. 39vb-41ra, Anonymi, Sapientia artis medicinae: « quattuor sunt venti. quattuor anguli celi ... balneas utatur et sanus efficitur » (voir Kibre,1979, p. 278).
f. 41, Epistolae ad Antiochum (cf. supra): « epistola Ypocratis ad Antiocum et Antonium de quattuor membrorum (sic). cum veniente regum ... cum vino accipiat » (voir Kibre, 1979, p. 279).
f. 42-103rb, Traité de thérapeutique (tereoperica): « incipiunt tereoperica, hoc est liber medicinalis scriptus specialiter ... in ungula vel plaga initias » (voir G. Thomas, dans Romania 46, 1920, p. 582-585).
f. 103rb-103v, Ps. Hippocrates, Ad Antiochum regem (cf. supra f. 18va ; incomplet de la fin d'un feuillet): « Epistola Ipocratis et Galieni contemplantis. quattuor esse humores ... et tristitias alienantur » (voir Kibre, 1979, p. 277).
f. 104-168vb, Liber medicinalis: « incipit liber medicinalis de omni corpore hominis teraupetica ... in aqua calida » (voir A. Thomas, dans ALMA 4, 1928, p. 94-95).
f. 143rb-va, exorcisme pour chasser le démon (ajout post. par une main différente): « brevem ad demonium expellendum. sanctus ... kirieleyson»
f. 169rb, De cibis uel diaeta (calendarium dieteticum): « mens(e) mar(tio) bibat dulce ... aptissimum est. expliciunt observationes» (voir Clavis IIIA, p. 361, n°951/8/b ; Kibre, 1978, p. 210 ; Barraud -Gillon 1988).
f. 169ra-170rb, « incipiunt pronustica de mortibus. de signo mortis ... haec sunt signa mortifera » (voir Paxton 1993).
f. 171-179, Hermeneumata: « incipiunt hermeneumata, id est interpretatio pigmentorum vel herbarum de greco in latinum translata ... » ( voir Goetz, Corpus Glossariorum latinorum 3, p. xxxii).
f. 179v-190v, Hermeneumata: « incipiunt hermeneumata de decim speciebus medicamentorum ... ».
f. 191-192rb, « de potu. potio greca dirivatione vocata ... apozema greca uocabula sunt ».
f. 192rb-192va, « de signis ponderum secundum grecos ... cenix est ».
f. 192va-199va, des noms propres d'arbres et des arbres aromatiques: « de propriis nominibus arborum. pamla dicta ... buxum vero de ligno composito. de aromaticis arboribus /198/ aromata sunt ... sustineri in manu non possint » (192v).
f. 199va-207rb, des herbes aromatiques et des légumes: « de herbis aromaticis sive communibus. extant et quarum herbarum nomina ... tamen veneris commovent usum. de odoratis holeribus. apium dictum ... ». 
f. 107-209r, « incipit de herbis Galieni, Apollonii et Ciceronis. strignus hoc est vvalupina ... vulnera oris curat » ; 209v, ajout de la seconde main sur le verso vacant originellement: « herbe quae dicitur centum morbia ... ad sanitatem adducit ».
f. 210-211rb, « incipit actio Iusti medici de muliebria. genechia quomodo in utero ... quorummodo flagerit lingua » .
f. 211rb-212ra, « incipit de muliebria. ut mulier concipiat ...quibus autem inuitis pessimum ». (voir Kibre, 1980, p. 362 ; aussi Speculum 43, 1968, p. 107)
f. 212ra-221rb, Ps. Hippocrates, Ad Maecenatem: « incipit epistola Ypocratis ad Micanetem. prouocas me de studio artis medicinae dicere ... accipiet ad bibendum » (voir Kibre, 1979, p. 282).
f. 221v, préparations pharmaceutiques (ajoutées par deux mains différentes et postérieures): « pulvera probatissima ad solvendum ... ».
f. 222-229v, « pulvera ad guttam. nepta, ybirico ... » (nombreux ajouts de plusieurs mains).
f. 230-233v, Galienus, Antiballomena: « incipit prologus antebalumina Galieni medici. qui pro antebalumina verbo et sensu ... »

Bibliographie sélective

Catalogues: Delisle, Cab. des mss., II, p. 301 ; Delisle, Inventaire des mss. 1863, p. 114-115.
Texte: A. Beccaria (1956). I codici di medicina del periodo presalernitano (secoli IX, X e XI), Rome, p. 166-173, n° 35 ; E. Wickersheimer (1966). Les mss. lat. de médecine du haut Moyen Âge dans les bibliothèques de France, Paris, p. 112-123, n° LXXVII ; M. Vasquez Bujan (1985). « Codicologie et histoire des textes médicaux. A propos du codex Paris, BnF, lat. 11219 », dans I. Mazzini et F. Fusco [éd.], I testi di medicina latini antichi. Problemi storici e filologici, Rome, p. 77-88 ; B. Lawn (1963). The Salernitan Questions, ((loc.?)) ; P. Kibre (1978). « Hippocrates latinus. Repertorium of Hippocratic Writings in the Latin Middle Ages (IV)», Traditio 34, p. 193-226 ; -- (1979). « Repertorium (V) », Traditio 35, p. 273-302 ; -- (1980). « Repertorium (VI) », Traditio 36, p. 347-372; -- (1981) ... ; J. Barraud et P. Gillon (1988). « Cinq calendriers diététiques ... », 30e congrès international d'histoire de la médecine, Düsseldorf, p. 179-187 ; F. S. Paxton (1993). « Signa mortifera. Death and Prognostication in Early Medieval Monastic Medecine », Bulletin of the History of Medecine 67, p. 631-650
Codicologie: J. Vezin (1980). « Le point d’interrogation. Un élément de datation et de localisation des manuscrits. L’exemple de St-Denis au IXe siècle », Scriptorium 34/2, p. 181-196 ; J. Vezin (1981). « Les manuscrits copiés à Saint-Denis en France pendant l’époque carolingienne », Le Moyen Age en Ile-de-France. Paris et Ile-de-France. Mémoires publiés par la Fédération des sociétés historiques et archéologiques de Paris et l’Ile-de-France 32, p. 273-287 ; M. Vasquez Bujan (1985). « Codicologie et histoire des textes médicaux. A propos du codex Paris, BnF, lat. 11219 », dans I. Mazzini et F. Fusco [éd.], I testi di medicina latini antichi. Problemi storici e filologici, Rome, p. 77-88
Histoire: D. Nebbiai-Dalla Guarda. (1985). La bibliothèque de l’abbaye de Saint-Denis, Paris (p. 304-308) ;

Bibliographie courante

1972

G. BAADER, « Die Anfänge der Medizinischen Ausbildung im Abendland bis 1100 », in La Scuola nell'occidente latino dell'alto medioevo . XIX settimane (15-21 prile 1971), T.2, Spoleto, Centro italiano di studi sull'alto medioevo, 1972, p. 669-718 , cité p. 698, 715 .
Tolbiac. [ 8-G-15773 (19, 2)

1985
Paul LIBAERT, "Notice sur 43 manuscrits d'Echternach conservés à la bibliothèque nationale de Paris", Hémecht, 1 (1985), p. 53-73 , recensé et cité pp. 58, 62, 69
Mss. [8° pièce 4403


Manuel VASQUEZ BUJAN, « Codicologie et histoire des textes médicaux. A propos du codex Paris, Bibliothèque nationale de France lat. 11219 », I testi di medicina latini antichi. Problemi storici e filologici. A cura di I. Mazzini — F. Fusco, Roma, 1985, p. 77-88

1987
M.H. GREEN, « The De genetica attributed to Constantine the African », in Women's healthcare in the medieval West . Texts and contexts by Monica H. Green, Aldershot, Ashgate, 2000, p. 299-323, cité p. 309 .
Tolbiac [2001-123583

1991
Olga WEIJERS, Dictionnaires et répertoires au Moyen Age. Une étude du vocabulaire , Turnhout, Brepols, 1991, cité p. 56.
Mss. [ 8° Impr. 9888

1995
Gerd HAVERLING, " Un nuevo frammento della traduzione "ravennate" degli Aforismi di Ippocrate e del vecchio commento cosidetto "oribasiano" ", Italia medioevale e Umanistica, 38 (1995), pp. 307-317, cité p. 312.
Mss. [ P 124

1997
Manuel E. VÁZQUEZ BUJÁN, « La circulation des manuscrits hippocratiques », in Gerbert l'Européen, actes du colloque d'Aurillac 4-7 juin 1996 , textes rassemblés par N. CHARBONNEL et J.-E. IUNG, Société des lettres, sciences et arts « La Haute-Auvergne », Aurillac, Gerbert, 1997, p. 233-245, cité p. 235, 236, 239, 240.
Mss [ 8° Impr. 7527

1988
Jean BARRAUD - Pierre GILLON, "Cinq calendriers diététiques provenant de manuscrits de la Bibliothèque nationale de Paris. Réflexions sur l'origine et la destination de ces calendriers ", XXX Congrès international d'histoire de la médecine (Düsseldorf 31 sept.-5 oct. 1986) , Düsseldorf, 1988, p. 179-187, (IXes), prov. abbaye Echtenach, cité p. 180 avec édition .
Mss. [ 4° Pièce 1556

1999
Michele Camillo FERRARI, « Der älteste touronische pandekt Paris, Bibliothèque nationale de France lat. 8847 und seine fragmente», Scriptorium , 53/1 (1999), p. 108-113, cité p. 112
Mss. [ P 91

Klaus-D. FISCHER, "Bisher unberücksichtigte Handschriftenfunde zur Überlieferung der Werke des Caelius Aurelianus ", Le traité des Maladies aigües et des maladies chroniques de Caelius Aurelianus. Nouvelles approches. Actes du Colloque de Lausanne, s. d. de P. Mudry, Nantes, Université de Nantes, 1999, p. 141-172, étude et commentaire pp. 141-148 avec édition pp. 158-170 .
Mss. [ 8° Pièce 6493

E. GLASER — C. MOULIN-FANKHÄNEL, « Die althochdeutsche Überlieferung in Echternacher Handschriften», in Die Abtei Echternach 698-1998. Hrsg. M. Camillo Ferrari — Jean Schroeder — Henri Trauffler, Luxembourg, Publication du CLUDEM, 1999, p. 103-122, cité pp. 108, 109, 121 .
Mss. [ 4° Impr. 2345

E. SEILER, « Die Aufhebung der Abtei und die Zerstreuung der Klosterbibliothek », in Die Abtei Echternach 698-1998. Hrsg. M. Camillo Ferrari — Jean Schroeder — Henri Trauffler, Luxembourg, Publication du CLUDEM, 1999, p. 283-306, cité p. 304 .
Mss. [ 4° Impr. 2345

2002
Ch. BURNETT, « Physics before the Physics early translations from Arabic of Texts concerning Nature in Mss British Library, additional 22719 and Cotton Galba E IV», Medioevo , 27 (2002), p. 53-109, cité p. 68.
Tolbiac [4-R-15195

2003
Klaus-Dietrich FISHER, " Neues zur Uberlieferung der lateinischen Aphorismen im Frühmittelalter, tiré à part de Latomus, revue d'études latines, Tome 62, fascicule 1, (2003), p. 156-164, cité p.156.
MSS [8° pièce 7596

Clavis patristica pseudepigraphorum medii aevi. Volumen III A. Ed. J. Machielsen, Turnhout, Brepols, 2003 (CC. Series latina, Clavis..., III A) , recensé p. 422 .
Mss. [T 18

2006
J. T. McILWAIN, « Brain and Mind in Anglo-saxon Medicine », Viator , 37 (2006), p. 103-112, cité p. 106, note 20 .
Tolbiac [ Usuels. Salle L

2007
Florence ELIZA GLAZE, « Master-student medical dialogues : the evidence of London, British Library, Sloane 2839 », Form and content of instruction in anglo-saxon England in the light of contemporary manuscript evidence. Papers presented at the International Conference, Udine, 6-8 April 2006 , éd. P. LENDINARA, L. LAZZARI, M. A. D'ARONCO, Turnhout, Brepols ( Textes et Études du Moyen Âge , 39), 2007, p. 467-494, utilisé dans le cadre de l'étude pp. 476, 480, 484, 489, recensé parmi les mss. contenant l' Epistola peri hereseon p. 477 .
Mss [ 8° Impr. 9991

Danielle MAION, « The fortune of the so-called practica petrocelli salernitani in England : new evidence and some considerations », Form and content of instruction in anglo-saxon England in the light of contemporary manuscript evidence. Papers presented at the International Conference, Udine, 6-8 April 2006 , éd. P. LENDINARA, L. LAZZARI, M. A. D'ARONCO, Turnhout, Brepols ( Textes et Études du Moyen Âge , 39), 2007, p. 495-512, utilisé dans le cadre de l'étude pp. 497-505, utilisé pour édition du texte p. 507-512 .
Mss [ 8° Impr. 9991

2004
S. BOSCHERINI, « Un testo inedito di deontologia medica di étà carolingia», Atti e memorie dell'Accademia toscana di scienze e lettere. La Colombaria , 69 (2004), p. 11-44, cité p. 12 .
Tolbiac. [ 4-Z-4959

2006
D. R. Langslow, The Latin Alexander Trallianus : The Text and Transmission of a Late Latin Medical Book , Society for the Promotion of Roman Studies, Journal of Roman Studies Monograph No. 10, London : Alden Press, 2006

2006
D.R. LANGSLOW, The Latin Alexander Trallianus: The Text and Transmission of a Late Latin Medical Book. Society for the Promotion of Roman Studies. Journal of Roman Studies Monograph, No. 10. 2006. xxv + 287 p., cité p. 67, 69, 153, 155

2016
Nicoletta PALMIERI, L'Articella dans les manuscrits de la Bibliothèque Municipale de Reims : entre philologie et histoire. Actes de la "Journée d'étude internationale" (Reims, 21 janvier 2011), Saint-Etienne : Publications de l'Université, (2016).
MSS [8 impr 12563

Fiches bibliographiques numérisées

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Consulter la fiche bibliographique numérisée

Informations sur le traitement

Notice rédigée par Franck Cinato.

Fusion des notices par Delphine Mercuzot, janvier 2019.

Documents de substitution

Microfilm en noir et blanc. Cote de consultation en salle de lecture : MF 6110. Cote de la matrice (pour commander une reproduction) : R 6955.

Documents de substitution

Il existe une version numérisée de ce document.

Numérisation effectuée à partir d'un document de substitution : R 6955.

Voir le document numérisé
vignette simple

Dépouillement bibliographique

Ce dépouillement bibliographique est réalisé de façon systématique à partir des publications acquises par le département des Manuscrits. Il est issu de chargements périodiques (dernier chargement : février 2021).

2014

Brigitte MAIRE (éd.), Greek and Roman in latin medical texts: studies in cultural change and exchange in ancient medicine, Leiden : Brill, 2014, cité p. 389, 383 n. 1, 388, 389.

Carmen CODONER and Paulo FARMBOUSE (dir.), Wisigothica after M. C. Diaz Y Diaz, Florence : SISMEL : Edizioni del Galluzzo, 2014, cité p. 241, 256, 260. — 8-IMPR-13157.

Carmen CODONER et Paulo Farmhouse ALBERTO (dir.), Wisigothica after M. C. D¡az y D¡az, Florence : SISMEL. Edizioni del Galluzzo, 2014, cité p. 241, 256, 260.

2015

Peter DENDLE et Alain TOUWAIDE (dir.), Health and healing from the medieval garden, Woodbridge : Boydell Press, 2015, cité p. 134 n 30. — 8-IMPR-12177.

2016

CENTER FOR MEDIEVAL AND RENAISSANCE STUDIES, VIATOR : medieval and renaissance studies,Volume 47, n° 2, Turnhout : Brepols, 2016, p. 17, 19, 20, 25, 26, 27. — P-236 (2015-13).